پيش‌بيني زلزله

 


به قول يكي از فيزيكدانان، زلزله مانند قاتلي است كه پس از سال‌ها به صحنه جرم باز مي‌گردد، اما هيچ‌گاه نمي‌توان گفت چه موقع!زمين لرزه يكي از آن بلاياي طبيعي است كه تا به امروز بشر نتوانسته راه حلي قطعي و كارآمد براي پيش‌بيني و انجام اقدام‌هاي اوليه در برابر آن بيابد. اما پيش از پرداختن به اين موضوع بهتر است نخست به اين پرسش پاسخ دهيم كه آيا اصلا مي‌توان پيش از وقوع زلزله آن را پيش‌بيني كرد؟ اگرچه اين‌طور پنداشته مي‌شود كه بيشتر زمين لرزه‌ها در حاشيه صفحه‌هاي پوسته زمين به وقوع مي‌پيوندد، اما روش قابل اطمينان و موثري براي پيش‌بيني دقيق زمان، مكان و شدت يك زلزله وجود ندارد. مي‌توان اين‌گونه عنوان كرد پيش‌بيني وقوع زمين لرزه‌ها به‌دليل ماهيت غيرمنتظره و بي‌نظمي‌شان مشكل يا تقريبا غيرممكن است. از همين رو بيشتر تحقيقات حال حاضر حول محور كاهش خطرات و كم​كردن ضرر و زيان ناشي از زلزله‌ها جريان دارد.با اين حال از آن جهت كه بشر همه روزه در تلاش است تا در حوزه‌هاي مختلف علم پيشرفت كند، زلزله نيز از كنجكاوي‌ها و ماجراجويي‌هاي انسان بي نصيب نمانده است و تا به حال راه‌هاي گوناگوني براي پيش‌بيني اين بلاي طبيعي ارائه شده است، بخصوص در مناطق پر زلزله خيزي مانند ژاپن كه اكنون با آناليز لرزه‌هاي خيلي كم دامنه و كم فركانس و مقايسه آنها با هم، مي‌توانند وقوع يك زلزله را چند ثانيه‌ قبل از وقوع پيش‌بيني كنند. همين چند ثانيه براي متوقف كردن قطارهاي پرسرعت، بستن شير لوله‌هاي گاز شهري و قطع جريان برق كافي است اما هنوز براي اخطار دادن به انسان خيلي كم به نظر مي‌رسد.بيشترين تحقيقات در مورد پيش‌بيني زمين لرزه در مورد نظريه انبساط است. اين نظريه مي‌گويد زماني كه سنگ تحت فشار قرار مي‌گيرد حجم آن افزايش پيدا مي‌كند. اين امر توسط شيارها و شكستگي‌ها اتفاق مي‌افتد و باعث بزرگ‌تر كردن سنگ مي‌شود. با اين حال امكان رصد كردن اندازه يك نمونه سنگ در اعماق زمين ممكن نيست، اما راه‌هاي ديگري وجود دارد كه به اصطلاح مي‌توان غيرمستقيم اطلاعات لازم را جمع‌آوري كرد. سنگ با تحت فشار قرار گرفتن از لحاظ فيزيكي دچار تغييرات مي‌شود و ارتعاشاتي را با سرعت متغير از خود ساطع مي‌كند. اين حركات باعث بالا آمدن سطح زمين و تغيير فشار و سطح آب‌هاي زيرزميني مي‌شود. از همين رو دانشمندان اين تغييرات را به دقت مورد بررسي قرار مي‌دهند تا بواسطه آنها بتوانند زلزله‌هاي احتمالي را تشخيص بدهند.يكي ديگر از راه‌ها، مطالعه رفتار حيوانات است. چيني‌ها مدعي‌اند كه توانسته‌اند با استفاده از تغييرات رفتار حيوانات راه حل مناسبي براي پيش‌بيني يك زلزله به دست آورند. اين اعتقاد وجود دارد كه برخي از حيوانات حساسيت بالايي نسبت به صدا، دما، لمس، شدت نور و ميدان‌هاي مغناطيسي دارند؛ لذا اين احتمال وجود دارد كه حيوانات بتوانند ارتعاشات منجر به زمين لرزه را كمي زودتر درك كنند.روش ديگري هم براي پيش‌بيني زلزله وجود دارد كه باستاني است و هر چند علم از آن حمايت نمي‌كند اما جالب توجه به نظر مي‌رسد. هنديان باستان بر اين باور بودند كه 98 درصد زمين لرزه‌هاي سراسر جهان توسط ماه و خورشيد كنترل مي‌شود. آنها به اين نتيجه رسيده‌اند كه موقعيت خورشيد نسبت به زمين و فاصله زمين و ماه و زاويه بين خورشيد، زمين و ماه ارتباط دارد. هنوز اين ادعا ثابت نشده است. به غير از روش‌هاي ذكر شده براي پيش‌بيني زمين لرزه كه برخي علمي و برخي غيرعلمي هستند، راه‌هاي ديگري هم وجود دارند كه دانشمندان در حال انجام تحقيقات روي آنها هستند. اما هنوز هيچ روش علمي و موثقي براي تعيين دقيق زمان، مكان و شدت يك زلزله توسط هيچ موسسه يا دانشگاهي ارائه نشده است.اگرچه پيش‌بيني زلزله در نظر اول بسيار اغواكننده به نظر مي‌آيد، ولي بد نيست نگاهي هم به آن طرف قضيه بيندازيم. اگر بر فرض روزي به جايي برسيم كه دانشمندان بتوانند با فاصله زماني زياد وقوع يك زمين لرزه را پيش‌بيني كنند، آن وقت آن شهر يا منطقه خالي از سكنه مي‌شود و تقريبا از لحاظ اقتصادي به كما مي‌رود. از همين‌رو ضرر و زيان ناشي از يك پيش‌بيني بلندمدت بيشتر از خود زلزله مخرب به نظر مي‌رسد. البته لازم به ذكر است كه پيش‌بيني‌هاي كوتاه‌مدت مي‌توانند جان هزاران انسان را نجات داده و از هزاران ميليارد تومان ضرر و زيان‌جلوگيري كنند.




تاريخ : چهار شنبه 27 دی 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |